“Məni diqqətlə dinləyin. Məni eşidirsən?…”: Putinlə Makronun müharibədən dörd gün öncəki söhbətin stenoqramı
Fransa prezidenti Emmanuel Makron Rusiyanın Ukraynaya kütləvi işğalı ərəfəsində Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə danışıb. Söhbət fevralın 20-də baş tutub. Bu barədə Le Parisien nəşri məlumat yayıb.
Emmanuel Makron. Son söhbətimizdən sonra gərginlik artmaqda davam edir. Siz mənim dialoqa sadiqliyimi və onu davam etdirmək əzmini bilirsiniz. Əvvəlcə vəziyyətə baxışınızı bilmək istərdim, sonra mənə birbaşa deyin ki, hər ikimiz bunu necə edirik, niyyətiniz nədir. Onda mən görmək istəyirəm ki, başqa ağlabatan tədbirlər görülə bilərmi və sizə başqa nə təklif edə bilərəm.
Vladimir Putin. Başqa nə deyə bilərəm? Nə baş verdiyini özünüz görürsünüz. Siz və kansler [Olaf] Şolz mənə dedi ki, [Vladimir] Zelenski jest etməyə hazırdır, Minsk razılaşmalarını həyata keçirmək üçün qanun layihəsi hazırlayıb. […] Əslində, hörmətli həmkarımız cənab Zelenski heç nə etmir. O sənə yalan deyir. […] Bilmirəm, dünən onun Ukraynanın nüvə silahına çıxışı olması barədə bəyanatını eşitdinizmi?
Fevralın 8-də Kiyevdə mətbuat konfransında sizin şərhlərinizi də eşitdim. Siz dediniz ki, Minsk razılaşmalarına yenidən baxılmalıdır, mən sitat gətirirəm, “onlar tətbiq olunsun”.
Makron: Vladimir, birincisi, mən heç vaxt deməmişəm ki, Minsk razılaşmalarına yenidən baxılmalıdır. Mən bunu nə Berlində, nə Kiyevdə, nə də Parisdə deməmişəm. Dedim ki, onları qəbul etmək lazımdır, müddəalarına hörmət etmək lazımdır. Son günlər baş verən hadisələrlə bağlı tamam başqa təsəvvürüm var.
Vladimir Putin: Bax, Emmanuel, mən başa düşmürəm ki, sənin separatçılarla problemin nədir? Heç olmasa, separatçılar Ukrayna hakimiyyəti ilə konstruktiv dialoqa başlamaq üçün bizim təkidimizlə lazım olan hər şeyi etdilər.
Makron: Dediklərinizlə bağlı, Vladimir, bir neçə qeyd. Birincisi, Minsk razılaşmaları sizinlə dialoqdur və siz bu barədə tamamilə haqlısınız. Bu kontekstdə müzakirənin əsasının separatçıların təqdim etdiyi sənəd olacağı gözlənilmirdi. Beləliklə, danışıqlar aparan şəxs ukraynalıları separatçı yol xəritəsini müzakirə etməyə məcbur etmək istəyəndə Minsk razılaşmalarına hörmətsizlik göstərir. Ukrayna qanunlarının dəyişdirilməsi təklifi ilə çıxış edənlər separatçılar doğru deyil.
Vladimir Putin: Əlbəttə, bizim vəziyyətə çox fərqli baxışımız var. Son söhbətimiz zamanı Minsk razılaşmalarının 9, 11 və 12-ci maddələrini xatırlatdım, hətta oxudum.
Makron: Onlar mənim gözümün qabağındadırlar! Orada açıq şəkildə bildirilir ki, Ukraynanın təklifi üçtərəfli görüş çərçivəsində Donetsk və Luqansk vilayətlərinin müəyyən rayonlarının nümayəndələri ilə razılaşdırılmalıdır. Biz bunu etməyi təklif edirik. Odur ki, hüquqşünasınızın harada təhsil aldığını bilmirəm. Mən sadəcə bu mətnlərə baxıram və onları tətbiq etməyə çalışıram! Mən bilmirəm hansı hüquqşünas sizə deyə bilər ki, suveren dövlətdə separatçı qruplar qanunların mətnində dəyişiklik edə bilər, demokratik yolla seçilmiş hakimiyyət orqanları yox.
Putin (qıcıqlanmış tonda): Bu, demokratik yolla seçilmiş hökumət deyil. Onlar dövlət çevrilişi nəticəsində hakimiyyətə gəliblər, orada insanlar diri-diri yandırılıb, qan çanağı olub, buna görə məsuliyyət daşıyanlardan biri də Zelenskidir.
Mənə diqqətlə qulaq asın: dialoq prinsipi qarşı tərəfin maraqlarını nəzərə almaqdır. Təklif var, sizin separatçı dediyiniz qüvvələr, ukraynalılara göndəriblər, amma cavab almayıblar. Burada dialoq haradadır?
Makron: Amma bu ona görədir ki, dediyim kimi, bizi separatçı təkliflər maraqlandırmır. Biz xahiş edirik ki, ukraynalıların təkliflərinə cavab versinlər – və hər şey bu şəkildə edilməlidir, çünki bu, qanunidir! Sizin terrorçu Kiyev hakimiyyəti ilə qeyri-qanuni güc yol ilə mübarizə aparmalı olacaqsınızsa, indi dedikləriniz Minsk razılaşmalarına əməl etməyə nə dərəcədə hazır olduğunuza dair şübhələr yaradır.
Putin (hələ də çox əsəbidir): Məni diqqətlə dinləyin. Məni eşidirsən? bir daha təkrarlayacağam. Separatçılar, sizin dediyiniz kimi, Ukrayna hakimiyyətinin təkliflərinə reaksiya verdilər. Cavab verdilər, lakin eyni səlahiyyətlilər buna əməl etmədilər.
Makron: Tamam, tamam. Onların Ukraynanın təkliflərinə cavablarına əsaslanaraq təklif edirəm ki, biz bütün tərəflərin işçi qrupu çərçivəsində görüşməsini tələb edək – və irəliləməyə davam edək. Sabahdan bu işin görülməsini xahiş edə və bütün maraqlı tərəflərin “boş kreslo” siyasətindən əl çəkməsini tələb edə bilərik. Lakin son bir-iki gündə separatçılar bu müzakirəyə girmək istəyini ifadə etmirlər. Mən bunu dərhal Zelenskidən tələb edəcəm. Razılaşdıq? Əgər belədirsə, o zaman sabah başlayıb görüş təyin etməyi tələb edəcəm.
Vladimir Putin: Razılaşaq – söhbətimizi bitirən kimi mən bu təklifləri öyrənəcəyəm. Amma lap əvvəldən ukraynalılara təzyiq etmək lazım idi, amma heç kim bunu etmək istəmirdi.
Makron: Xeyr, mən onları danışıqlara itələmək üçün əlimdən gələni edirəm, siz bunu yaxşı bilirsiniz.
Vladimir Putin: Bilirəm, amma təəssüf ki, bu səmərəsizdir.
Makron: Mənə bir az kömək etmənizə ehtiyacım var. [Donbasdakı münaqişə tərəflərinin] təmas xəttində vəziyyət çox gərgindir. Mən dünən həqiqətən də Zelenskiyə zəng vurdum və onu sakitləşməyə çağırdım. Mən ona bir daha deyəcəyəm ki, hamı sakitləşməlidir: sosial şəbəkələrdə [insanları] sakitləşdirin, Ukrayna ordusunu sakitləşdirin. Amma başqa bir şey görürəm ki, Siz mövqelərdə olan qoşunlarınızı sakitləşdirməyə çağıra bilərsiniz. Dünən çoxlu atəş oldu. Siz nə deyirsiniz – [Rusiya] hərbi təlimləri necə inkişaf edəcək?
Vladimir Putin: Təlimlər plana uyğun gedir.
Makron: Yəni bu gecə bitəcəklər, elə deyilmi?
Vladimir Putin: Bəli, yəqin ki, bu gün, lakin Donbassda vəziyyət nizamlanana qədər biz mütləq qoşunları sərhəddə qoyacağıq. Qərar Müdafiə və Xarici İşlər nazirlikləri ilə müzakirələrdən sonra veriləcək.
Makron: Yaxşı. Vladimir, sizə böyük səmimiyyətlə deyəcəyəm ki, mənim üçün əsas vəzifə müzakirəni düzgün istiqamətə qaytarmaq və gərginliyin səviyyəsini azaltmaqdır. Və mənim üçün vacibdir – və həqiqətən bu barədə sizdən xahiş edirəm – vəziyyəti nəzarətdə saxlamalıyıq. İndi bu, ən vacib şeydir. Və mən həqiqətən sənə güvənirəm. Sonrakı saatlarda və günlərdə nə olursa olsun, təxribatlara boyun əyməyin.
Mən sizə çox konkret iki təklif vermək istədim. Birincisi, yaxın bir neçə gün ərzində sizinlə prezident [Co] Bayden arasında Cenevrədə görüş təşkil etməkdir. Cümə axşamı onunla danışdım və sizə bu təklifi verə biləcəyimi soruşdum. Məndən xahiş etdi ki, hazır olduğunu deyim. Prezident Bayden də sizin tələblərinizi nəzərə alaraq və NATO və Ukrayna məsələsini aydın şəkildə həll etməklə yanaşı, vəziyyətin gərginliyini azaltmağın uyğun yollarını nəzərdən keçirdi. Sizə uyğun bir tarix adlandırın.
Vladimir Putin: Çox sağ olun, Emmanuel. Sizin avropalı həmkarlarınızla, eləcə də ABŞ-la danışmaq mənim üçün həmişə böyük zövq və şərəfdir. Həmişə sizinlə danışmaqdan çox məmnunam, çünki bizim etibarlı münasibətimiz var. Beləliklə, Emmanuel, hər şeyi təkrarlamağı təklif edirəm. Əvvəlcə bu görüşü hazırlamalısınız. Yalnız bundan sonra biz danışa biləcəyik – əks halda hər şeyi və heç nəyi danışmağa belə gəlsək, hamı bizi sadəcə olaraq qınayacaq.
Makron: Bəs bu gün bu müzakirələrin nəticələrinə əsasən deyə bilərikmi ki, biz bütövlükdə razılığa gəldik? Sizdən aydın cavab istərdim. Mən sizin tarix adlandırmaq istəmədiyinizi başa düşürəm, lakin siz irəli atılıb deməyə hazırsınızmı: “Mən amerikalılarla ikitərəfli görüş, sonra avropalılarla geniş görüş keçirmək istəyirəm”. Yoxsa yox?
Vladimir Putin: Bu, diqqətə layiq bir təklifdir və əgər siz onu yaxşı tərtib etməyimizi istəyirsinizsə, o zaman razılığa gəlmək üçün məsləhətçilərimizə zəng etməyi tapşırmağı təklif edirəm […] Amma bütövlükdə mən razıyam.
Makron: Çox yaxşı, siz ümumilikdə razılaşdığınızı təsdiqlədiniz. Mən təklif edirəm ki, əməkdaşlarımız […] bu söhbətin nəticəsi ilə bağlı birgə bəyanat, bir növ press-reliz hazırlamağa çalışsınlar.
Vladimir Putin: Düzünü desəm, xokkey oynamağa hazırlaşırdım. Məşq etməzdən əvvəl sizinlə idman zalından danışıram. Ancaq əvvəlcə məsləhətçilərimi çağıracağam.
Makron: Hər halda, sağ olun, Vladimir. Biz əlaqə saxlayacağıq. Bir şey aydınlaşdıqda, mənə zəng edin.
Putin (fransızca): Sağ olun, cənab prezident.
